Okres przedszkolny dotyczy dzieci 4-, 5-, i 6-letnich. W okresie tym w rozwoju fizycznym trudno znaleźć wyraźne granice dzielące go od poprzedniego okresu wczesnego dzieciństwa. Roczne tempo przyrostu masy ciała i wzrostu jest podobne i wynosi odpowiednio około 2,5 kg i około 8-10 cm.
Szybkość procesów rozwojowych nadal maleje. Nie obserwuje się już nasilonego rozrostu organizmu, ani gwałtownych skoków w przyrastaniu masy i wysokości ciała. Niemniej występuje nieraz duże zróżnicowanie w rozwoju poszczególnych cech fizycznych ciała poszczególnych dzieci. Jedne rosną prędzej i zwiększają wyraźnie masę ciała, inne wolniej i mało przyrastają; później lub wcześniej niż przeciętnie gubią zęby mleczne itp. Należy wtedy poszukać podobnych „modeli” w rodzinie. Przebieg rozwoju fizycznego w tym przedziale wiekowym powtarza „modele” rodzinne, a więc uwarunkowania genetyczne wrodzone i dziedziczące się. Mogą się one ujawniać lub nie. Głównym czynnikiem, który przyczynia się do „ujawniania” często korzystnych cech rozwoju fizycznego, jest właśnie prawidłowe, racjonalne żywienie. Przede wszystkim spowodowało ono zjawisko przyspieszenia tempa rozwoju w populacji dziecięcej, obserwowane od kilku dziesiątków lat. Przeciętne dziecko 4- czy 5-letnie przed 100 laty było o kilkanaście centymetrów niższe niż dzisiejszy kilkulatek i o kilka kilogramów lżejsze. Złe tradycje żywieniowe, leżące u podstawy nieprawidłowego żywienia, są przyczyną mniejszego przyspieszenia tempa rozwoju fizycznego dzieci wiejskich, które w omawianym wieku i w późniejszych okresach życia są niższe; szczególnie dotyczy to dziewczynek.
Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym dotyczy populacji szczególnie zagrożonej nieprawidłowym żywieniem. Dzieci w tym wieku wymykają się ciągłości opieki matki. W kilkudziesięciu procentach objęte są opieką przedszkoli; dotyczy to miast, na wsi zaś opieka przedszkola jest znikoma.
Żywienie dzieci miejskich w dużej mierze odbywa się w przedszkolu, zaś dzieci wiejskich – w warunkach domowych, dlatego często żywione są nieprawidłowo. Zależy to przede wszystkim od złych tradycji żywieniowych, a także częstego niedopatrzenia dziecka przez pracującą matkę.
Wg aktualnie panujących poglądów, wynikających z badań nad stanem odżywienia populacji dzieci w wieku przedszkolnym, zalecane pokrycie energii powinno wynosić od 1400 – 1700 kcal na dzień.
Białko powinno pokrywać około 12% zapotrzebowania energetycznego (w tym około 60% białko zwierzęce), tłuszcz około 30%, a węglowodany od 56-58%. Dzieciom w wieku przedszkolnym nie należy podawać tłuszczów utwardzanych, tj. margaryn zawierających duże ilości kwasów tłuszczowych nienasyconych w postaci trans. Należy stosować w umiarkowanej ilości masło, oleje roślinne (ale nie kokosowy i z ziaren palmowych) i uzupełniać je śmietaną lub śmietanką.
Węglowodany z powszechnie stosowanych zbóż, ze względu na dużą kwasowość tych ostatnich, trzeba uzupełniać warzywami i owocami, które należą do produktów zasadotwórczych. Prawidłowo zestawiona dzienna racja pokarmowa powinna pokrywać zapotrzebowanie na witaminy, podaje się tylko witaminę D, zależnie od sezonu: w okresie późnej wiosny, lata i wczesnej jesieni 5 mcg, a późną jesienią, zimą i wczesną wiosną 10-15 mcg. Witamina A występuje w diecie w nieco większej ilości aniżeli określają to dzienne zalecenia spożycia. Zapotrzebowanie na sole mineralne pokrywa prawidłowo wyliczona racja pokarmowa. Należy jednak pamiętać, że straty niektórych składników, szczególnie witamin, w czasie przygotowywania posiłków są dość znaczne i przede wszystkim dotyczą witaminy C, beta-karotenu oraz witaminy B1, B2 i PP.
Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym powinno być oparte na różnych produktach spożywczych o podstawowym znaczeniu żywieniowym. Rodzina powinna określić właściwy podstawowy model żywienia, co jest szczególnie ważne dla wyrobienia zwyczajów żywieniowych, których dziecko powinno nauczyć się i zaakceptować, tak by zewnętrzne, często niewłaściwe wpływy, nie mogły zmienić tego modelu postępowania. Powinno ono uwzględniać również właściwy wybór pożywienia dokonywany przez dziecko w nieobecności rodziców. Jakościowo produkty spożywcze powinny obejmować mleko o obniżonej zawartości tłuszczu podawane 2-3 razy dziennie, co wystarcza do pokrycia zapotrzebowania na wapń. Uzupełniać je mogą inne mleczne produkty, jak jogurt i ser.
Drób, ryby, chude mięso i suszone owoce dostarczają żelaza. Jaja jako źródło białka, witamin i żelaza mogą być podawane 3-4 razy w tygodniu. Zbożowe płatki śniadaniowe, o małej zawartości cukru, są dobrym źródłem energii, a także żelaza i witamin. Surowe albo słabo odparowane jarzyny i owoce powinny być stosowane w posiłkach albo jako dodatkowe produkty spożywcze.
Zarówno posiłki podstawowe, jak i dodatkowe niskokaloryczne produkty między głównymi posiłkami, nie powinny być spożywane w czasie oglądania telewizji.
Dzieci powinny spożywać wszystkie potrawy z ograniczeniem ciężko strawnych, bardzo tłustych, smażonych, wzdymających, np. bigos lub fasolka po bretońsku, potrawy te mogą być wykonane z małą ilością tłuszczu i podawane na obiad.
Dzieci uczęszczające do przedszkola powinny w domu spożyć małe I śniadanie. Wskazane jest, aby opiekunowie dziecka znali skład posiłków podawanych w przedszkolu, aby w kolacji uzupełnić realizację dziennej racji pokarmowej. Żywienie w przedszkolu powinno pokrywać około 70% dziennej normy zalecanej dla dziecka w tym wieku. Należy przestrzegać wszystkich zasad żywienia podanych dla tego okresu. Należna masa ciała i prawidłowy wzrost w stosunku do wieku są najlepszymi wskaźnikami prawidłowego żywienia.
Zalecany udział produktów spożywczych w dziennej racji pokarmowej
Produkt |
Ilość |
Mleko – w tym produkty mleczne przeliczone na ilość mleka |
ok. 750 ml |
Mięso, drób, ryby |
1 raz dziennie (5-6 razy w tygodniu lub codziennie) |
Warzywa i owoce |
2 razy dziennie |
Masło |
około 2-3 łyżeczek dziennie |
Olej roślinny |
około 1-2 łyżeczek dziennie |
Chleb gruboziarnisty |
2-3 razy dziennie dla uzupełnienia i pokrycia części potrzeb energetycznych |
Kasze, makarony itp. |
1 raz dziennie |
Rozdział energii na poszczególne posiłki
Nazwa posiłku |
4 posiłki dziennie |
5 posiłków dziennie |
I Śniadanie |
25% ok. 400 kcal |
25% ok. 400 kcal |
II Śniadanie |
– |
10% ok. 180 kcal |
Obiad |
35% ok. 630 kcal |
30% ok. 540 kcal |
Podwieczorek |
15% ok. 270 kcal |
10% ok. 180 kcal |
Kolacja |
25% ok. 400 kcal |
25% ok. 400 kcal |
RAZEM: |
1700 kcal |
1700 kcal |
Sabina Budkiewicz
Dietetyk
Centrum Medyczne Gemini
ul. Młodzieżowa 35,
89-600 CHOJNICE
Telefony
52 39 740 33
52 39 674 87
rejestracjagemini@ promedchojnice.pl