INTERAKCJE LEKÓW Z ŻYWNOŚCIĄ

Żywność a leki – ważne fakty 

Prawidłowe działanie niektórych leków zależy od czasu ich przyjęcia w stosunku do posiłku.
Niektóre leki należy przyjmować w określonym odstępie od posiłków, a niektóre w czasie posiłków.
Pomiędzy składnikami żywności a składnikami leków może dochodzić do interakcji skutkującej ograniczeniem skuteczności leczenia lub zwiększeniem ryzyka wystąpienia działań niepożądanych.
Należy skonsultować sposób przyjmowania leku w stosunku do posiłku z lekarzem lub farmaceutą.
Leki należy popijać wodą, o ile nie zalecono inaczej.  

Interakcje pomiędzy składnikami żywności a lekami 

Znajomość problematyki interakcji pomiędzy żywnością a lekami i świadomość ich znaczenia są niezbędnymi warunkami skuteczności oraz bezpieczeństwa terapii. Prawidłowe działanie niektórych leków zależy od czasu ich przejęcia w stosunku do posiłku. Składniki żywności (białko, tłuszcze, błonnik, flawonoidy, furanokumaryny, składniki mineralne, witaminy, kofeina, tyramina i inne) mogą wpływać na nasilenie lub ograniczenie wchłaniania leku, jego metabolizm i wydalanie z organizmu. Czasami dochodzi także do synergicznego działania leku i składników żywności (w związku z czym siła działania leku może ulec zwielokrotnieniu) lub antagonistycznego działania składnika żywności i leku.

Zażywanie niektórych leków bez zachowania odstępu od posiłku może narazić chorego na wystąpienie interakcji pomiędzy składnikami żywności a lekami, sprawiając, że terapia staje się nieskuteczna (np. w wyniku ograniczenia wchłaniania leku), czy też wystąpienia niekorzystnych dla zdrowia działań niepożądanych. Z kolei niektóre leki przyjmowane na pusty żołądek wbrew zaleceniom mogą zwiększyć istotnie ryzyko wystąpienia objawów dyspeptycznych wynikających z podrażnienia błony śluzowej żołądka, ponieważ lek nie jest przyjmowany w trakcie jedzenia, jak zaleca producent.

W niektórych chorobach, takich jak cukrzyca typu 2 i refluks żołądkowo-przełykowy, zalecany odstęp między przyjęciem leku a posiłkiem wynika głównie ze specyficznych mechanizmów działania przyjmowanych leków. Niektóre doustne leki hipoglikemizujące należy zażywać około 15–30 minut przed posiłkiem. Wcześniejsze zażycie (więcej niż 30 min przed posiłkiem) grozi wystąpieniem hipoglikemii, natomiast zażycie mniej niż 15 minut przed posiłkiem lub w jego trakcie spowoduje przejściową hiperglikemię. Z kolei zażywanie prokinetyków w chorobie refluksowej niezgodnie z zaleceniami (np. kilka minut przed jedzeniem) może nie zapobiec wystąpieniu objawów, takich jak zgaga czy uczucie pełności w nadbrzuszu. Leki te należy przyjmować około 15–30 minut przed posiłkiem.

Przykłady interakcji między składnikami żywności a lekami

Wpływ składników żywności na zmniejszenie wchłaniania leku

Błonnik pokarmowy ->Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (np. amitryptylina) 

Błonnik pokarmowy -> Naparstnica 

Produkty bogate w wapń – przetwory mleczne ->Tetracyklina, fluorochinolony

Wpływ składników żywności na zwiększenie wchłaniania leku 

Tłuszcz pokarmowy -> Preparaty teofiliny 

Wpływ składników żywności na metabolizm leków  

Flawonoidy, furanokumaryny (sok grejpfrutowy)->Blokery kanału wapniowego Flawonoidy, furanokumaryny (sok grejpfrutowy) ->Lowastatyna 

Synergiczne działanie składników żywności i leków

Kofeina (kawa, napoje typu cola, napoje energetyzujące) +Preparaty teofiliny

 Antagonistyczne działanie składników żywności i leków

Produkty bogate w witaminę K (m.in. kapusta, sałata, brokuły) – Leki przeciwzakrzepowe (np. warfaryna) 

Interakcje leków z żywnością na etapie wchłaniania

Najwięcej poznanych interakcji pomiędzy składnikami żywności a lekami zachodzi na etapie wchłaniania. Ma to miejsce wtedy, gdy lek spożywany jest podczas posiłku, tuż przed posiłkiem lub w ciągu kilkudziesięciu minut od jego spożycia. 

Wapń i leki stosowane w leczeniu zakażeń dróg oddechowych i moczowych 

Produkty zawierające duże ilości jonów wapniowych (mleko, sery, jogurty, żywność wzbogacana, a także suplementy diety) mogą ograniczyć lub nawet całkowicie uniemożliwić wchłanianie niektórych leków, ponieważ tworzą z nimi sole wapnia, które są nierozpuszczalne w wodzie. Interakcje te dotyczą takich leków, jak fluorochinolony i tetracykliny, stosowanych często w leczeniu zakażeń dróg oddechowych i moczowych. 

Błonnik i preparaty stosowane w chorobach układu krążenia i depresji 

Innym przykładem jest błonnik, który może wpływać na wchłanianie preparatów naparstnicy, stosowanych w leczeniu niewydolności krążenia i zaburzeń rytmu serca, a także trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (np. amitryptyliny i imipraminy). Interakcje tego typu prowadzą do ograniczenia skuteczności terapii tymi lekami. 

Tłuszcze a teofilina

W przypadku interakcji niektórych leków z tłuszczem wchłanianie leków jest przyspieszone i zwiększone. Interakcje takie mogą zachodzić pomiędzy tłuszczami i niektórymi preparatami teofiliny. Zwiększenie stężenia tego leku we krwi może być przyczyną działań niepożądanych nadmiernej dawki leku, takich jak tachykardia, zaburzenia rytmu serca, bóle głowy i zaburzenia snu.