BADANIA W CHOROBIE HASHIMOTO

Ten artykuł kieruję do dietetyków. Wprawdzie nie mają oni uprawnień do wystawiania skierowań na badania finansowane przez NFZ, ale … chcąc pomóc swoim pacjentom w chorobie, a także sobie w pracy – powinni posiadać odpowiednią wiedzę w tym zakresie. Z mojego doświadczenia wiem, że „tajemniczą” dla pacjentów chorobę Hashimoto trudno jest rozpoznać, bo może nie dawać odczuwalnych objawów, niszcząc jednocześnie miąższ tego gruczołu. Warto więc co jakiś czas skontrolować stan tarczycy.

Choroba Hashimoto to choroba tarczycy o podłożu autoimmunologicznym, angażująca nadmiernie cały układ odpornościowy. Już podstawowe badania laboratoryjne umożliwiają diagnostykę tej choroby. Na co szczególnie powinni zwrócić uwagę dietetycy, analizując je ?

W diagnostyce laboratoryjnej czynności tarczycy ważna jest ocena stężenia tyreotropiny (TSH) i wolnej tyroksyny (fT4), bowiem zmiany stężenia TSH w surowicy są najczulszym wskaźnikiem zaburzeń czynności tarczycy, a fT4 jest głównym produktem metabolizmu gruczołu tarczowego. Wzrost hormonu TSH (hormonu produkowanego w przysadce mózgowej) jest najwcześniejszym wskaźnikiem niedoczynności tarczycy. Zwiększa się u jednej trzeciej osób w stanie eutyreozy i u osób z objawami klinicznymi niedoczynności tarczycy, wśród których wiele ma prawidłowe T4 i T3.

Obowiązujący obecnie zakres normy TSH mieści się w przedziale wartości od 0,2-0,4 do 4,0-4,5 mlIU/l. Okazuje się jednak, że wyznaczony zakres referencyjny (szczególnie górna granica) nie jest miarodajny diagnostycznie.

Amerykańska Narodowa Akademia Biochemii Klinicznej (National Academy of Clinical Biochemistry – NACB) postuluje, aby górna norma TSH wynosiła w przyszłości 2,5 mlIU/l, powołując się na fakty, że ponad 95% zdrowych ochotników bez osobistych i rodzinnych wywiadów choroby tarczycy, wola, seronegatywnych dla przeciwciał antyperoksydazowych (anty-TPO) i antytyreoglobulinowych (anty-Tg) oraz niezażywających leków ma stężenie TSH w przedziale wartości 0,4-2,5 mlIU/l.

W wielu przypadkach stężenie TSH powyżej 2,5 mlIU/l wskazuje na obecność utajonej choroby tarczycy, np. zapalenia typu Hashimoto.

Badaniem pomocnym, wykluczającym bądź potwierdzającym niedoczynność tarczycy w chorobie Hashimoto, jest USG tarczycy. W obrazie tarczycy widoczne są nacieki limfocytarne, obniżona echogeniczność oraz wzmożone przepływy. Objętość tarczycy ulega obniżeniu ze względu na produkcję przez organizm swoistych przeciwciał anty-TPO oraz anty-Tg.

Poza powyższymi badaniami warto też przyjrzeć się podstawowym wynikom biochemicznym, takim jak morfologia z rozmazem oraz lipidogram. Podwyższone stężenie eozynofili (granulocytów kwasochłonnych) oraz monocytów może wskazywać na chorobę autoimmunologiczną (w konfrontacji z pozostałymi badaniami biochemicznymi).

U pacjentów często też obserwuje się niskie stężenie ferrytyny (magazynu ustrojowego żelaza), niedobór żelaza (niskie MCV, MCH, podwyższona transferrytyna i TIBC) bądź kwasu foliowego i/lub witaminy B12 (MCV i MCH powyżej górnego zakresu referencyjnego)

Transaminazy wątrobowe (ASP, ALT) mogą ulec podwyższeniu, wskazując na utrudnione procesy detoksykacyjne zachodzące w wątrobie.

Warto też zwrócić uwagę na wartość GGTP (gamma-glutamylotransferazy), enzymu wątrobowego wpływającego na metabolizm glutationu, silnego przeciwutleniacza w organizmie. Wartość GGTP powyżej 30 U/l jest skorelowana z wyższym ryzykiem chorób autoimmunizacyjnych.

W lipidogramie najczęściej zauważalne są nieprawidłowe stosunki pomiędzy frakcjami HDL a LDL (często wartości są do siebie zbliżone).

Przy ocenie gospodarki węglowodanowej widoczne są insulinooporność oraz nieprawidłowa tolerancja glukozy.

Analizując wyniki badań pacjentów z chorobą Hashimoto, można też zauważyć szereg niedoborów składników mineralno-witaminowych.

Do najczęściej występujących zalicza się: selen, witaminę D3, B1 i B12, ferrytynę oraz magnez. Warto przy tym pamiętać, że badanie selenu, magnezu czy innych minerałów z surowicy nie jest w pełni miarodajne.

U pacjentów z chorobą Hashimoto jednym z najbardziej odczuwalnych niedoborów jest niewystarczający poziom witaminy D3. Optymalne stężenie tej witaminy to zakres 60-80 ng/ml. Zwiększone ryzyko niedoboru tej witaminy obserwuje się u osób stosujących dietę z ograniczeniem tłuszczu oraz z zaburzeniami wchłaniania. Przed włączeniem suplementu witaminy D3 należy sprawdzić jej metabolit w surowicy – badanie 25(OH)D3 – i ponownie po 3. miesiącach przyjmowania, aby upewnić się, że jej poziom jest optymalny. Należy też pamiętać o włączeniu w odpowiedniej dawce witaminy K2 oraz A podczas wyrównywania niedoboru witaminy D3.

Komponując plan żywieniowy dla pacjenta z chorobą Hashimoto trzeba również zwrócić uwagę na stężenie witaminy B12 w surowicy. Jej długotrwały niedobór może prowadzić do: zmęczenia, zaburzeń nastroju, problemów neurologicznych, upośledzenia funkcji trawiennych, mrowienia kończyn, napadów drgawkowych czy anemii.

Bezpieczną formą tej witaminy dla pacjentów z chorobą Hashimoto jest metylokobalamina podawana podjęzykowo. Wartość optymalna w surowicy dla witaminy B12 to 700-800 pg/ml.

Parametrem, na który należy też zwrócić uwagę, jest ferrytyna – białko mówiące o zapasach ustrojowych żelaza. Niedobór ferrytyny występuje często u kobiet miesiączkujących i tych po porodzie, a jest to spowodowane utratą dużej ilości krwi. Dodatkowo na jej niedobór narażone są osoby z zespołem SIBO (przerost bakteryjny w jelicie cienkim), Helicobacter pylori oraz u których występuje niski pozom kwasu żołądkowego. Optymalny poziom ferrytyny wymagany do prawidłowej funkcji tarczycy wynosi od 90 do 110 ng/ml.

O etapach choroby Hashimoto napiszę w kolejnym artykule.

Sabina Budkiewicz

Ps. Dla zainteresowanych materiały źródłowe u autorki.