DIETA W CHOROBIE WRZODOWEJ ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY

Przyszła jesień, a wraz z nią nasilenie dolegliwości u osób z chorobą wrzodową.

Dlaczego żołądek, bądź dwunastnica, najbardziej dają się we znaki w październiku i marcu? Nie wiadomo na pewno. Nie musisz jednak pokornie cierpieć. Wrzody można wyleczyć.

Różnica pomiędzy odżywianiem zdrowych a chorych polega na tym, że zwłaszcza ludzie chorzy powinni odżywiać się prawidłowo, ponieważ błędy żywieniowe grożą im poważniejszymi konsekwencjami niż ludziom zdrowym.

Oczywiście istnieją stany niewydolności ważnych dla życia narządów (nerki, wątroba), które wymagają całkowitej modyfikacji diety. W chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy ograniczenia dietetyczne nie mają jednak dużego znaczenia leczniczego. Nie ma bowiem żadnego dowodu na to, że określone sposoby żywienia ułatwiają, czy powodują powstawanie wrzodu żołądka lub dwunastnicy.

Jednak ponieważ wielokierunkowość leczenia choroby wrzodowej obejmuje tryb życia chorego, jego stan psychiczny oraz zaprzestanie nałogów, również postępowanie dietetyczne można uznać za element leczenia zachowawczego.

Przyjmując iż zasadnicze znaczenie w patogenezie choroby wrzodowej ma trawiące działanie kwasu solnego i nieprawidłowy stan ochronnej bariery śluzówki należy zaznaczyć, że obecna terapia farmakologiczna obejmuje wszystkie te mechanizmy. Toteż postępowanie dietetyczne może stanowić jedynie uzupełnienie farmakoterapii. Ma ono na celu taki dobór pokarmów, które nie zalegają długo w żołądku, są łatwo przyswajalne, nie zwiększają wydzielania soku żołądkowego.

Zgodnie z tymi założeniami należy więc wykluczyć z pożywienia alkohol, ostre przyprawy, wywary mięsne, produkty zawierające znaczne ilości tłuszczu (wieprzowina, baranina, silnie wędzone wędliny) i duże ilości błonnika.

Zarówno tłuszcze o wysokiej temperaturze wrzenia jak i błonnik, pobudzają perystaltykę żołądka, co może być przyczyną nasilania się bólów. Do silnych stymulatorów czynności ruchowej żołądka zalicza się również wszystkie potrawy smażone. Powstające w trakcie smażenia związki chemiczne działają dodatkowo drażniąco na błonę śluzową.

Ze względu na to, iż podstawowym postępowaniem w leczeniu choroby wrzodowej jest ograniczenie stymulacji wydzielniczej kwasu solnego oraz zobojętnianie treści żołądkowej, efektem buforującym może być częstość przyjmowania posiłków.

Każdy posiłek neutralizuje bowiem nadmiar kwasu solnego na około 60 minut, toteż należy spożywać go często, najlepiej co 2-3 godziny.

Kaloryczność diety powinna zależeć od stanu odżywienia chorego. Jedynie zapotrzebowanie na białko u tych chorych jest większe i wynosi 1,3 g/kg należnej masy ciała.

Zwiększone zapotrzebowanie na białko jest tutaj związane z gorszym wykorzystaniem tego składnika przez ustrój chorego. Zawartość tłuszczu w diecie nie powinna przekraczać fizjologicznego zapotrzebowania na ten składnik pokarmowy, ponieważ nadmiar tłuszczu z jednej strony pobudza motorykę żołądka, a z drugiej opóźnia jego opróżnianie.

Dieta powinna w pełni pokrywać zapotrzebowanie energetyczne, które zależne jest od masy ciała, rodzaju pracy i innych czynników. Stosowanie diet kleikowo-kaszkowych i podobnych nie ma znaczenia leczniczego, natomiast znacznie zubaża pożywienie chorego w witaminy, składniki mineralne i białko.

Zasadą diety w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy powinno być jej dostosowanie indywidualne do stanu chorego i jego upodobań smakowych, z uwzględnieniem zwyczajów żywieniowych i nietolerancji pokarmów.

Wszystkie powyższe wskazania dotyczą zasad dietetycznych w niepowikłanej chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy.
Jednakże, kiedy dochodzi do powikłań, jak krwawienie z owrzodzeniem, czy stenoza odźwiernika, dieta wymaga modyfikacji ze względu na objawy kliniczne i stan ogólny chorych.

Gdy występują nawracające, zaostrzone bóle, nudności, wymioty lub biegunka należy dostarczyć choremu odpowiednią ilość płynów (minimum 2,5 l/dobę), częściowo może być konieczność podania ich drogą dożylną.

W posiłkach należy uwzględniać dowóz koniecznych soli mineralnych, pierwiastków śladowych oraz witamin, jak też odpowiednią podaż tłuszczów, węglowodanów i białka.

Posiłki powinny być podawane w formie rozdrobnionej (ziemniaki puree, mięso rozdrobnione) 6-10 razy dziennie. Niedobory witaminowe można wyrównywać sokami świeżo uzyskanymi z owoców lub warzyw, rozcieńczonych wodą lub mlekiem, można też spożywać galaretki owocowe i kisiele.

W czasie leczenia obowiązuje bezwzględny zakaz picia alkoholu, zwłaszcza stężonego i palenia tytoniu. Alkohol drażni bezpośrednio zmienioną zapalnie błonę śluzową żołądka, ponadto wchłania się w żołądku. Nikotyna natomiast wpływa niekorzystnie na ukrwienie żołądka i dwunastnicy. Doświadczenie uczy, że chorzy, którzy rzucili palenie, leczą się znacznie szybciej, a nawroty zdarzają się później i rzadziej.

Niektórzy badacze uważają też, że szkodliwe działanie nikotyny polega na hamującym działaniu na wydzielanie składników alkalicznych przez trzustkę i wątrobę, a w następstwie na upośledzeniu neutralizacji kwaśnej treści żołądkowej w dwunastnicy.

Do silnych bodźców zwiększających czynność wydzielniczą żołądka należy kofeina, toteż zaleca się wykluczyć z pożywienia kawę naturalną, natomiast można spożywać kawę zbożową z mlekiem.

Zachowanie powyższych warunków przyspiesza poprawę stanu klinicznego chorych oraz ułatwia terapię farmakologiczną.

Sabina Budkiewicz
Dietetyk