DŁUGOŚĆ ŻYCIA I PROCES STARZENIA

Utrata mięśni, przybieranie na wadze, pojawienie się zmarszczek i siwizny, miażdżyca i pogorszenie się pamięci, nietrzymanie moczu i trudności z poruszaniem się – to wszystko jest nam do niczego niepotrzebne ! Dlaczego mamy więc to akceptować, nie próbując temu przeciwdziałać ?

Co to jest proces starzenia się organizmu ?

Starzenie się organizmu jest często określane jako proces postępującej degeneracji spowodowany nagromadzeniem różnych uszkodzeń na różnych poziomach w komórkach. Prowadzi to do zaburzenia utrzymania integralności i funkcjonalności wszystkich ich składników i w konsekwencji do nieprawidłowego funkcjonowania komórek, stopniowej niewydolności tkanek i śmierci organizmu.

Czynniki regulujące długość życia

Poszukiwania mechanizmów starzenia koncentrują się głównie na czynnikach genetycznych, choć powszechnie wiadomo, że udział w procesie starzenia ma również epigenetyka (nauka zajmująca się zmianami ekspresji genów, które nie są związane ze zmianami sekwencji nukleotydów w DNA) i czynniki środowiskowe. Do tej pory dzięki badaniom przy użyciu modeli zwierzęcych udało się opisać geny i różnego rodzaju ścieżki molekularne, które biorą szczególny udział w procesie starzenia również u człowieka.

W jaki sposób restrykcje kaloryczne mogą wpływać na długość życia ?

Powszechnie wiadomo, że osoby, które stosują przez dłuższy czas racjonalną i dobrze zbilansowaną dietę, dostarczającą wszystkich niezbędnych składników odżywczych, mają większą szansę na uzyskanie i utrzymanie prawidłowej masy ciała i odnoszą z tego powodu korzyści zdrowotne. W przypadku dłuższego stosowania ograniczeń kalorycznych wykazano niższe stężenie markerów zapalnych, w tym: białka C-reaktywnego i czynnika martwicy nowotworu α, cholesterolu LDL w surowicy i wyższe stężenie cholesterolu frakcji HDL. Ponadto niejednokrotnie na skutek zmniejszonej ilości tkanki tłuszczowej dochodzi u tych osób do modulacji hormonów pochodzących z tkanki tłuszczowej, takich jak leptyna i adiponektyna. Hormony te są kluczowe w regulacji apetytu i sytości, a restrykcje kaloryczne powodują spadek stężenia leptyny oraz wzrost adiponektyny. Stężenie krążącej leptyny jest istotnym regulatorem masy ciała i jest wprost proporcjonalne do całkowitej ilości trzewnej tkanki tłuszczowej, natomiast adiponektyna wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwmiażdżycowe, wrażliwości na insulinę oraz wykazuje właściwości kardioprotekcyjne.

Czym grozi długotrwałe stosowanie ograniczeń kalorycznych ?

Jednym z poważniejszych zarzutów dotyczących długotrwałego stosowania restrykcji kalorycznych jest potencjalne ryzyko pojawienia się zaburzeń odżywiania.

Kolejnym dość poważnym argumentem przemawiającym na niekorzyść stosowania długotrwałych i istotnych ograniczeń energii jest ich wpływ na gęstość mineralną kości. Wykazano zwiększoną utratę masy kostnej w ważnych klinicznie miejscach złamań osteoporotycznych, takich jak część lędźwiowa kręgosłupa czy szyjka kości udowej.

Czy można spowolnić, a nawet odwrócić proces starzenia ?

„Przeciwdziałanie” warto rozpocząć od poznania dokonań nowej gałęzi medycyny – medycyny „anti-aging” (przeciwstarzeniowej). Stara się ona spowolnić, ograniczyć, a nawet odwrócić proces starzenia. Nie ma ona nic wspólnego z medycyną estetyczną, która stara się tylko poprawić wygląd zewnętrzny, bez zmiany procesów, które są przyczyną starzenia się.

Podsumowanie

Restrykcje kaloryczne wydają się bardzo obiecującym elementem wpływającym na długość życia.

Należy jednak pamiętać o tym, że istnieje ogromna ilość mechanizmów i czynników wpływających na procesy starzenia i długowieczność. Trzeba też zdawać sobie sprawę z tego, że wiele zależy od nas samych. Brak ruchu i niewłaściwy tryb życia w połączeniu z paleniem tytoniu, nadużywaniem alkoholu i nieprawidłowym odżywianiem istotnie skracają długość trwania życia człowieka i niewątpliwie są czynnikami, które należy wyeliminować w pierwszej kolejności.

Jeśli chodzi o potwierdzenie wpływu restrykcji kalorycznych na długość życia i sformułowanie konkretnych wytycznych, konieczne byłoby przeprowadzenie dużych randomizowanych badań na różnych populacjach dotyczących wpływu diety niskokalorycznej na zdrowie i długość życia człowieka.

Sabina Budkiewicz

Materiały źródłowe u autorki opracowania.