NA CZYM POLEGA ANALIZA SKŁADU CIAŁA

O STRUKTURZE CIAŁA I DLACZEGO WARTO JĄ ZNAĆ

Oglądanie się w lustrze jest najszybszą i najprostszą metodą ustalenia, czy jesteś zbyt otyła lub otyły – wg potocznych standardów. Ten sposób nie jest jednak źródłem dokładnych informacji.

Również wejście na wagę, odczytanie pomiaru i porównanie go z tabelą standardowej masy ciała i wzrostu, choć jest łatwe, ma jednak kilka wad. Diagramy masy ciała i wzrostu są bowiem tworzone dla przeciętnych przedstawicieli populacji.

I tak dla przykładu: BMI nie wskazuje idealnej masy ciała, lecz jedynie przeciętną masę ciała przeciętnych osób i nie mówi wszystkiego o zagrożeniach dla zdrowia. Z BMI wiąże się bowiem pewna liczba ograniczeń. Wskaźnik ten nic nie mówi o budowie ciała, czyli o procentowej zawartości tkanki tłuszczowej i masy mięśniowej.

Kiedy stajesz na wadze, ważysz wszystko – kości, mięśnie i płyny organizmu, a także tłuszcz.
W sumie tak naprawdę nie wiesz zatem, jak „tłusta” czy „tłusty” jesteś. A tak naprawdę najważniejszy jest rozkład tkanki tłuszczowej w organizmie, dzięki niemu bowiem łatwiej oszacować ryzyko takich zaburzeń metabolizmu jak choroby serca, cukrzyca typu 2, wysokie ciśnienie krwi i kamica pęcherzyka żółciowego. Tłuszcz zgromadzony głównie wokół brzucha (tłuszcz trzewny) powoduje kształt „jabłka”, który łączy się z większym ryzykiem dla zdrowia niż w przypadku osób o kształcie „gruszki”, u których gromadzi się głównie wokół bioder i ud (otyłość obwodowa).

Typ pierwszy jest częstszy, czyli że u większej liczby osób zbędny tłuszcz odkłada się zazwyczaj i najszybciej w okolicach talii. Gdy zapasy tkanki tłuszczowej stają się zbyt duże, w związku z nadmierną masą ciała pojawia się stan zapalny, a do krwi trafiają związki chemiczne powodujące powstawanie zakrzepów. Tym samym u osób o szczupłych nogach, lecz z „brzuchem piwnym” zagrożenie chorobami serca i cukrzycą jest większe niż w przypadku człowieka o tym samym BMI, ale „gruszkowatego”, to znaczy posiadającego mniej tłuszczu trzewnego.

Sposób rozmieszczenia tkanki tłuszczowej jest częściowo uwarunkowany genetycznie, częściowo zaś determinuje go nasza naturalna równowaga hormonalna. Mężczyźni na przykład mają wyższy poziom testosteronu, który sprzyja odkładaniu się tkanki tłuszczowej wokół brzucha, między łopatkami i blisko narządów wewnętrznych, kobiety z kolei cechuje wyższy poziom estrogenu, który sprzyja odkładaniu się tłuszczu wokół bioder, ud, piersi i mięśni trójgłowych. Po przekwitaniu, kiedy u kobiet spada poziom estrogenu, tkanka tłuszczowa „przenosi się” z bioder i ud w okolice brzucha, co nadaje kobietom bardziej jabłkowaty kształt i zwiększa u nich ryzyko rozwinięcia chorób serca.

Z czego składa się nasze ciało ?

Ludzkie ciało składa się z wody, tkanki tłuszczowej, protein i minerałów pozostających w pewnych stosunkach. Woda ciała jest dzielona na wewnątrzkomórkową i pozakomórkową za pomocą błony komórkowej. Stosunek między wodami jest kontrolowany i utrzymywany w określonym zakresie. Białko łączy mięsień z wodą i jest rozprowadzane po wszystkich organach ciała. Beztłuszczowa masa ciała oznacza sumę zawartości w organizmie beztłuszczowych składników tj. wody, protein i minerałów. Tłuszcz jest gromadzony pod skórą i między organami brzusznymi. Tkanka tłuszczowa podlega hydrolizie, czego wynikiem jest produkcja energii potrzebnej do normalnego funkcjonowania organizmu w przypadku gdy zasoby energii uzyskane z pożywienia są niewystarczające. Nadmiar nagromadzonego tłuszczu powoduje jednak otyłość. Zdrowi ludzie utrzymują skład ciała w stabilnych proporcjach, natomiast niezdrowi nie potrafią utrzymać tej równowagi. Brak równowagi składników ciała może powodować otyłość, niedożywienie, obrzęk, osteoporozę itp.

Jak możesz zmierzyć budowę ciała ?

Pomiary wzrostu i masy ciała nie są, niestety, szczególnie dokładne dla oceny składu ciała. Jeżeli chcesz się dokładniej dowiedzieć, ile posiadasz tłuszczu, a ile mięśni, masz do dyspozycji pewną liczbę technik pomiaru składu ciała. Ustalisz dzięki nim, ile z twojej masy to mięśnie, a jaki procent twojej całkowitej masy stanowi tłuszcz.

Jednak jedyna metoda, która jest w 100% dokładna, to … sekcja zwłok. U żyjących można używać jedynie pomiarów pośrednich.

Szeroko stosowaną metodą jest metoda impedancji bioelektrycznej (BIA), która polega na przesłaniu prądu elektrycznego o małej mocy przez elektrody przymocowane do kilku określonych punktów na ciele. Zasada jest taka, że tkanka beztłuszczowa (np. mięśnie i krew) zawiera dużo wody i elektrolitów, toteż jest dobrym przewodnikiem, podczas gdy tłuszcz powoduje opór.

Jednak przed pomiarem tą metodą należy być dobrze nawodnionym – jeśli będziesz odwodniony, prąd może nie popłynąć przez twoją tkankę beztłuszczową i w efekcie odczyt będzie sugerował większą jej zawartość procentową, niż masz w rzeczywistości. Jeśli jednak pomiar zostanie przeprowadzony starannie – ilość tkanki tłuszczowej można oszacować z błędem rzędu 3-4%.

Za techniki najdokładniejsze uznano dwuwiązkową absorpcjometrię rentgenowską (DEXA) oraz ważenie podwodne. Ich wady to koszt i rozmiar aparatury oraz mała dostępność – urządzenia DEXA dla przykładu znajdują się tylko w niektórych szpitalach i instytutach badawczych, a koszt testu jest bardzo wysoki.

Dlaczego warto przeprowadzać analizę składu ciała ?

Znajomość aktualnego składu ciała jest dobrą wskazówką pomocną przy diagnozowaniu problemów zdrowotnych wynikających z ilości składników budowy ciała i braku równowagi pomiędzy nimi. Sposobem na ocenienie czy składniki organizmu są zbalansowane jest ich systematyczna i ilościowa analiza przy pomocy analizatora składu ciała. Umożliwia ona specjalistom zdiagnozowanie otyłości lub braku równowagi w składzie ciała już we wczesnym stadium i wspomaga utrzymanie zdrowego ciała. Analiza ta pomaga również w oszacowaniu rezultatów różnego rodzaju wysiłku fizycznego dla celów zdrowotnych. Ponadto analizator składu ciała jest urządzeniem diagnostycznym użytecznym także w profilaktyce.

Definicja otyłości

Do oszacowania otyłości można użyć różnych metod, ale kluczowym współczynnikiem w ocenie otyłości jest ilość tłuszczu nagromadzonego w ciele. Ogólnie otyłość definiuje się jako stan nadmiernej masy ciała w porównaniu ze wzrostem, jednak ściśle rzecz ujmując otyłość jest stanem, w którym stosunek tkanki tłuszczowej do masy ciała jest bardzo wysoki.

Jak można oszacować stopień otyłości ?

Stopień otyłości można oszacować przy pomocy:

procentowej ilości tkanki tłuszczowej (%): jest to stosunek tkanki tłuszczowej do aktualnej masy ciała, mający związek z niewidoczną otyłością;
BMI (kg/m2): otrzymujemy go przez podzielenie aktualnej masy ciała w kg przez wzrost w metrach podniesiony do kwadratu – ma ścisły związek ze stanami chorobowymi;
otyłości procentowej (%): jest to stosunek aktualnej masy ciała do masy standardowej.

Co to jest otyłość brzuszna ?

Tłuszcz zawarty w organizmie można podzielić na tłuszcz podskórny znajdujący się pod skórą i tłuszcz trzewny znajdujący się pomiędzy organami brzusznymi. Otyłość trzewna wspólnie z procentową zawartością tłuszczu jest traktowana jako krytyczny współczynnik ryzyka dla zdrowia.

Ponieważ lipaza lipoproteinowa może zostać łatwiej uaktywniona w naczyniach wokół tłuszczu trzewnego niż podskórnego, lipoliza lipoprotein zachodzi łatwiej w naczyniach dookoła tłuszczu trzewnego i lipidy są transportowane do wątroby wraz z krwią. Może to powodować hiperlipidemię, stłuszczenie wątroby itp. i podnieść ryzyko hiperinsulinemii, nadciśnienia tętniczego oraz chorób układu krążenia.

Tłuszcz trzewny na ogół zajmuje 10-20% tkanki tłuszczowej i otyłość trzewna jest szacowana na podstawie takich składników jak:

przekrój poprzeczny obszaru zajmowanego przez tłuszcz pomiędzy L4 – L5 – ma 100 cm2 lub więcej;
stosunek tłuszczu trzewnego do podskórnego – ma wartość 0,4 lub więcej;
stosunek obwodu talii do obwodu bioder (WHR) – ma wartość ponad 1,0 dla mężczyzn, 0,85 dla kobiet;
obwód talii – ma wartość ponad 102 cm dla mężczyzn, 88 cm dla kobiet.

Ilość tłuszczu trzewnego w organizmie zwiększa się u mężczyzn po 30. roku życia, a u kobiet po okresie postmenopauzy. Jest to bardziej powszechne u mężczyzn niż u kobiet oraz bardziej powszechne wśród starszych niż młodszych. Tłuszcz trzewny może przyspieszać starzenie. Ponieważ tempo spalania tłuszczu trzewnego jest wyższe niż w przypadku tłuszczu podskórnego, w przypadku otyłości brzusznej tłuszcz trzewny może zostać w prosty sposób zredukowany przez ćwiczenia lub odpowiednią dietę.

WHR to stosunek obwodu talii do obwodu bioder i ma związek z określeniem sylwetki.

Otyłość brzuszna jest dzielona na typ podskórny i trzewny w związku z lokalizacją tłuszczu. Nie tylko ilość tłuszczu w ciele jest istotna, ale również jego rozmieszczenie. Jeżeli obszar tłuszczu trzewnego ma ponad 100 cm2, to jest to klasyfikowane jako otyłość trzewna niezależnie od procentowej zawartości tłuszczu w ciele, WHR i masy ciała.

Stosunek obwodu talii do bioder (WHR) pokazuje rozmieszczenie tłuszczu zgromadzonego w rejonie brzucha i bioder. Jest to proste ale użyteczne oszacowanie rozłożenia tłuszczu. Tłuszcz może być gromadzony w ciele na dwa różne sposoby. Zwykle są nazywane typami „jabłka” lub „gruszki”. Typ „jabłka” pokazuje większy obwód talii niż bioder a typ „gruszki” ma większy obwód bioder niż talii. Jeżeli ilość tłuszczu w rejonach brzusznych się zwiększa, zwiększa się ryzyko chorób układu krążenia, cukrzycy itp.

Ocena segmentowa

Przy pomocy analizatora składu ciała analizuje się masę mięśni i masę tkanki tłuszczowej w podziale na 5 segmentów ciała: prawe ramię, lewe ramię, prawą nogę, lewą nogę i tułów. Ludzkie ciało nie zawsze jest symetryczne, więc niewielkie różnice w rozwoju prawej i lewej części nie powinny być traktowane jako problem. Na podstawie ogólnego rezultatu analizy składu ciała, ta analiza może być użyta jako narzędzie określające rezultat ćwiczeń mających poprawić siłę mięśni, ich masę lub proces rehabilitacji.

Co to jest wiek metaboliczny ?

Jest to fizyczny wiek ciała (wiek odpowiadający ciału), który jest wynikiem oszacowania uwzględniającego analizę składu ciała, płeć i wiek biologiczny. Jest on obliczany przez porównanie optymalnego składu ciała dla danej płci oraz wieku biologicznego, z wynikiem aktualnej analizy składu ciała. Brane jest pod uwagę to, że znaczenie składu ciała różni się w zależności od obszaru branego pod uwagę. Ten element można wykorzystać do oceny zdrowia oraz rozwoju fizycznego.

Osoby badane często zaskakiwane są faktem, że ich skład ciała wskazuje na niższy lub wyższy „wiek metaboliczny”.
Tych wszystkich, którzy pragną poznać swój skład ciała zapraszam do naszej poradni.