PODSTAWOWE WSKAZÓWKI ŻYWIENIOWE W CHOROBIE HASHIMOTO

Pacjenci z chorobą Hashimoto, poszukujący zaleceń żywieniowych, najczęściej znajdują informacje dotyczące różnych diet: bezglutenowej, wykluczającej jod, Feingolda, GAPS, paleo, autoimmunologicznej, bezsojowej, bezmlecznej, z niskim FODMAPs, ekologicznej dla organizmu, Candida czy eliminacyjnej. Ostatnia z nich zdaje się mieć najwyższą wartość – wyklucza się w niej bowiem produkty nietolerowane przez pacjentów, uszczelniając równocześnie barierę jelitową.

Badania dotyczące oceny częstości występowania nietolerancji pokarmowych IgG zależnych – u pacjentów z chorobą Hashimoto – pozwoliły określić „wielką piątkę” produktów najczęściej nietolerowanych przez osoby (głównie kobiety) ze stwierdzoną niedoczynnością tarczycy. Na pierwszym miejscu pojawiła się pszenica (92%), następnie jajo kurze (84%), drożdże piekarnicze i piwowarskie (66%), mleko krowie (66%) oraz gluten (49%).

Celem diety w chorobie Hashimoto jest:

optymalizacja układu odpornościowego i nerwowego;
remisja choroby autoimmunologicznej;
regeneracja tarczycy, wątroby oraz nadnerczy;
uzupełnienie niedoborów odżywczych;
poprawa wchłaniania i stanu jelit.

Aspekty, na które należy zwrócić uwagę, tworząc plan żywieniowo-suplementacyjny:

eliminacja produktów spożywczych promujących atak autoimmunologiczny i rozszczelniających barierę jelitową zawierających: gluten, mleko krowie, nasiona roślin strączkowych, rośliny psiankowate, pestki oraz orzechy, tłuszcze roślinne (zawierające w przewadze kwasy omega-6 mające działanie prozapalne), przetworzone węglowodany, słodziki, kofeinę oraz fluor z herbaty;
utajone nadwrażliwości pokarmowe;
reakcje krzyżowe z glutenem (kakao, sezam, kazeina, amarantus, kawa, gryka, ryż, żyto, owies, proso, tapioka, soja, quinoa, konopie, kukurydza, czekolada, drożdże);
jakość i pochodzenie produktów spożywczych, unikanie wędzonej oraz zamkniętej w puszkach żywności;
unikanie suplementów wpływających na stymulację systemu odpornościowego;
uszczelnienie bariery jelitowej – włączenie probiotyków (zaczynając od jednoszczepowych) i prebiotyków na podstawie wyników badań mikrobioty jelitowej; badania wykazują, że 20% hormonu T3 (aktywnego biologicznie) jest przekształcane w jelitach, a każde naruszenie flory bakteryjnej może zaburzyć prawidłową pracę tarczycy;
uzupełnienie niedoborów selenu, włączając preparat pozbawiony drożdży w odstępie minimum 4. godzin od przyjęcia syntetycznych hormonów tarczycy;
uzupełnienie niedoboru witaminy D3 względem poziomu wyjściowego;
włączenie kwasów omega-3 (EPA i DHA) w dawce minimum 1000 mg;
zadbanie o prawidłowe pH żołądka i regenerację wątroby (ostropest plamisty, N-acetylocysteina).

Niski poziom kwasu żołądkowego w chorobie Hashimoto

Osoby z niedoczynnością tarczycy w chorobie Hashimoto mają często niski poziom kwasu żołądkowego (hypochlorhydria) bądź całkowity brak tego kwasu (achlorhydria) Niski poziom kwasu żołądkowego prowadzi do powstania wielu niekorzystnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak:

zakażenie pasożytami – kwas żołądkowy wspomaga sterylizację przyjmowanych pokarmów i pozbywanie się patogenów;
powstanie nietolerancji pokarmowych – proteiny niedostatecznie strawione mogą indukować odpowiedź ze strony układu immunologicznego, prowadząc do nietolerancji pokarmowych, szczególnie glutenu i produktów mlecznych;
przerost bakteryjny w jelicie cienkim (SIBO) – bez obecności kwasu żołądkowego bakterie w jelicie mogą przerastać i odżywiać się nie do końca strawionymi białkami; według badań u 54% osób z niedoczynnością tarczycy występuje SIBO;
niedobory składników pokarmowych – szczególnie żelaza, wapnia i witaminy B12;
przedłużający się niedobór kwasu żołądkowego może prowadzić do hypergastrinemii (nadmiernej sekrecji gastryny, innego enzymu trawiennego, jako kompensacja do niskiego poziomu kwasu żołądkowego); taki stan utrzymujący się długo może prowadzić do powstania nowotworów w przewodzie pokarmowym.

Objawy achlorhydrii i hypochlorhydrii (braku i niedoboru kwasu żołądkowego)

Głównymi objawami są: uczucie pełności, zmęczenie po jedzeniu, a także permanentny refluks. Niewystarczający poziom kwasu żołądkowego jest notowany często przy chorobie Hashimoto. Objawy, które budzą podejrzenie niskiego poziomu kwasu żołądkowego to: refluks, obniżony poziom witaminy B12, ferrytyny, żelaza, zmęczenie pomimo stosowania leków hormonalnych albo zaparcia/biegunki.

Pokarmy wolotwórcze a choroba Hashimoto

Słowo „goitrogen” (czynnik wolotwórczy) powstało w 1950. roku i odnosiło się do pokarmów, które powodują wole (goiter), czyli powiększenie tarczycy. Jest to pojęcie o szerokim znaczeniu, bo za nim kryje się wiele substancji, które na drodze różnorodnych mechanizmów zaburzają funkcję tarczycy.

Do tych mechanizmów należą: zahamowanie wydzielania hormonów, zaburzenia na etapie ich produkcji, a także blokowanie absorpcji jodu. Warzywa wolotwórcze należą do substancji blokujących wchłanianie tego składnika mineralnego. Były one dużym problemem w latach 50., kiedy przeważała niedoczynność tarczycy spowodowana niedoborem jodu i wszystkie czynniki obniżające wchłanianie jodu pogarszały przebieg choroby. Po tym, jak zaczęto dodawać jod do soli, w większości krajów choroba Hashimoto została najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy.

Obecnie niedobór jodu rzadko rozpoznawany jest u osób z chorobą Hashimoto i dlatego też jedzenie pokarmów zawierających substancje wolotwórcze nie powinno zaburzać u nich funkcji tarczycy.

Warzywa z rodziny krzyżowych, takie jak kapusta, brukselka, jarmuż czy kalafior, mają złą reputację wśród pacjentów z niedoczynnością tarczycy. Jednak osoby, u których niedoczynność tarczycy spowodowana jest niedoborem jodu, mogą spożywać warzywa kapustne, pod warunkiem że są one gotowane w wodzie, gotowane na parze albo kiszone. Gotowanie czy kiszenie powoduje bowiem inaktywację czynników wolotwórczych.

Istnieją jednak pokarmy wolotwórcze, jak np. soja, które należy całkowicie wykluczyć z diety osób z chorobą Hashimoto. Soja należy do pokarmów wolotwórczych i jej niekorzystne działanie na tarczycę polega na hamowaniu aktywności peroksydazy tarczycowej (TPO). Związki wolotwórcze w soi nie są dezaktywowane podczas gotowania, ponadto często nie jest ona tolerowana u pacjentów z chorobą Hashimoto i dlatego powinna być całkowicie wyeliminowana z diety.

Czy tarczyca lubi herbatę ?

W latach 50. do leczenia nadczynności tarczycy stosowany był fluor. Jest on efektywnym środkiem hamującym jej pracę. Fluor znajduje się m.in. w czarnej i czerwonej herbacie, pochodzi głównie z gleby, a także zanieczyszczeń. Im dłużej liście pozostają na krzewie herbaty, tym większa jest w nich zawartość fluoru. Zawartość fluoru w herbacie czarnej, zielonej i białej wynosi odpowiednio: 4,5 – 1,8 – 0,5 mg/l, natomiast w herbacie rumiankowej i innych herbatach ziołowych jest mniejsza i wynosi ok. 0,13 mg/l.

Fluor z wody można usunąć poprzez proces destylacji, stosowanie systemów filtrujących opartych na rewersyjnej osmozie i specjalnych filtrów. Większość filtrów jednak nie usuwa fluoru z wody. Przy problemach z niedoczynnością tarczycy należy również pamiętać o wybieraniu past do zębów pozbawionych fluoru.

Podsumowanie dotyczące choroby Hashimoto

Niepokój, chroniczne zmęczenie, nadmierne wypadanie włosów jest związane z niedoczynnością tarczycy. W początkowym etapie choroby, kiedy następuje produkcja swoistych przeciwciał, dochodzi do znacznego uwalniania hormonów tarczycy, które są odpowiedzialne za objawy jej nadczynności.
Niedoczynności tarczycy często towarzyszy niedobór selenu, którego poziom w surowicy warto zbadać przed włączeniem suplementacji. Dawka terapeutyczna selenu istotnie statystycznie obniżająca miano przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej to 200 mcg w postaci selenometiony niezwiązanej z drożdżami. Przy suplementacji selenu nie można zapomnieć o cynku, który jest niezbędnym czynnikiem poprawiającym konwersję hormonów tarczycy do postaci aktywnej (fT3).
Badania ankietowe (przeprowadzone przez dr Irenę Wentz) w grupie ponad 2 tyś. osób wykazały, że interwencją żywieniową przynoszącą największą poprawę samopoczucia (ponad 88% respondentów) jest zastosowanie diety bezglutenowej, w następnej kolejności: diety bezzbożowej lub paleo (81% respondentów), protokołu autoimmunizacyjnego (75% respondentów) oraz diety bezsojowej (63% respondentów). Największą redukcję przeciwciał anty-TPO odnotowano przy zastosowaniu dietoterapii opartej na testach na utajone nadwrażliwości pokarmowe (IgG1-4).
Jeśli poziom biologicznie aktywnego hormonu fT3 utrzymuje się w dolnych granicach normy referencyjnej wskazanej przez laboratorium bądź jest obniżone, warto rozważyć z endokrynologiem włączenie preparatu łączonego, zawierającego nie tylko T4, ale również T3.
Choroba Hashimoto i niedoczynność tarczycy spowodowana niedoborem jodu wymagają odmiennego postępowania. Badania naukowe wskazują, że przy chorobie Hashimoto (której często towarzyszy także niedobór selenu) podaż jodu może prowadzić do zaostrzenia objawów.
Konwencjonalne zalecenia sugerują, aby miano przeciwciał oznaczać tylko raz, w celu diagnostyki różnicowej niedoczynności. Warto jednak określić skuteczność wprowadzonych interwencji poprzez ponowne badanie miana przeciwciał anty-TPO oraz anty-TG co trzy miesiące.
Najczęstszą przyczyną utraty włosów przy niedoczynności tarczycy w chorobie Hashimoto jest niski poziom ferrytyny – białka magazynującego żelazo. Poziom ferrytyny oscylujący poniżej 70 µg/l określa się mianem „ferrytynowej utraty włosów”.

Chorobę Hashimoto można podsumować jako połączenie nietolerancji pokarmowych, niedoborów pokarmowych, nieszczelnego jelita, osłabionej zdolności do radzenia sobie ze stresem, upośledzenia zdolności detoksykacyjnych, a także obecności przewlekłych, często ukrytych infekcji.

Zmiana sposobu odżywiania się, włączenie diety przeciwzapalnej, wyrównanie niedoborów składników mineralnych nie tylko poprawia komfort życia pacjentów, ale może również doprowadzić do stanu remisji choroby.

Opr. Sabina Budkiewicz

P.s. Materiały źródłowe oraz szczegółowe zalecenia żywieniowe dostępne w poradni.