PROBIOTYKI – CO WARTO O NICH WIEDZIEĆ?

Często (zwłaszcza podczas antybiotykoterapii) lekarz zaleca nam stosowanie probiotyku, nie wskazując jednak konkretnego. Zastanawiamy się wtedy, jaki wybrać? W aptece mamy duży wybór różnych marek i postaci preparatów probiotycznych. Każdy z nich wygląda zachęcająco i każdy producent twierdzi, że jego jest najlepszy. Coraz częściej widzimy też reklamy probiotyków w telewizji. Z reguły zdajemy się na radę farmaceuty, ale niestety nie zawsze ta rekomendacja jest dla nas najbardziej odpowiednia.

Dlaczego tak się dzieje ?

Często dlatego, że w wybranej przez nas aptece znajdują się akurat takie w sprzedaży. Ponadto coraz częściej sami wybieramy preparat (mimo innych zaleceń lekarza lub farmaceuty), którego skuteczność i skład wcale nie są nam znane. Ufamy po prostu konkretnym markom (reklama !) lub … nie chcemy ponieść zbyt dużych kosztów.

A co to są probiotyki ?

Według definicji FAO/WHO z 2002 r. probiotyki to żywe mikroorganizmy, które podane w odpowiedniej ilości (min. 106 jtk./cm3 – jednostek tworzących kolonie) wywierają korzystny efekt zdrowotny w organizmie gospodarza. Kluczowa w definicji jest żywotność bakterii oraz korzystny efekt zdrowotny przy zastosowaniu odpowiedniej ilości tych drobnoustrojów. W Polsce większość probiotyków ma status suplementów diety, jednak nie można traktować ich jednakowo.

Co warto wiedzieć przy wyborze probiotyków ?

Kilka ważnych faktów:

1. Właściwości probiotyków są szczepozależne, a każda terapia probiotyczna powinna być celowana. Właściwości te zależą od konkretnego szczepu, a nie gatunku lub rodzaju. Prawidłowo opisana nazwa probiotyku składa się z trzech części, np. Lactobacillus (rodzaj) rhamnosus (gatunek) GG (szczep). W ten sposób powinno być opisane oznakowanie probiotyku. Nadal jednak można spotkać preparaty ze składem opisanym tylko dwuczłonową nazwą, np. Lactobacillus rhamnosus alko Bifidobacterium lactis. Taka informacja pokazuje, że w produkcie została wykorzystana jakaś bakteria, ale nie wiadomo dokładnie jaka i jakie ma działanie. Terapia probiotyczna powinna być celowana, co oznacza, że konkretny szczep probiotyczny z określonymi właściwościami powinien być zastosowany jedynie w ściśle konkretnym celu. Np. probiotyk mający wskazania do stosowania w biegunce poantybiotykowej może nie być skuteczny w zespole jelita nadwrażliwego.

Warto czytać zalecenia producenta i wybierać probiotyki specyficzne i przeznaczone dla danego schorzenia, ponieważ nie wszystkie probiotyki są odpowiednie w każdej terapii probiotycznej. Niestety dla celów marketingowych i handlowych producenci mogą używać dowolnych nazw. Nie są one w żaden sposób regulowane, i wyłącznie od dobrej woli producenta zależy, aby nie były mylące.

2. Warto wybierać probiotyki, które przeszły badania kliniczne. Wiąże się to ze skutecznością, bezpieczeństwem i potwierdzonym działaniem danego probiotyku. Szczególnie w przypadku dzieci warto być pewnym, że probiotyk, który im podajemy, ma badania kliniczne weryfikujące bezpieczeństwo działania u najmłodszych. Producenci z reguły chwalą się informacją o tym, że dany produkt ma badania kliniczne wykonane z udziałem ludzi. Nierzadko nawet udostępniają wyniki konkretnych badań, np. na swojej stronie internetowej. Badania kliniczne bezpośrednio wiążą się z w/w. szczepozależnością probiotyku, ponieważ sprawdza się w nich działanie konkretnego, właściwie opisanego szczepu probiotycznego lub mieszaniny szczepów. Dzięki nim lekarz może dowiedzieć się, jaką skuteczność ma probiotyk w danym wskazaniu.

3. Preparaty probiotyczne różnią się liczebnością bakterii w porcji do spożycia. Warto spojrzeć na opakowanie probiotyku i sprawdzić, jaka liczba jednostek tworzących kolonie (jtk.) znajduje się w jednej porcji. W większości przypadków klinicznych zalecana dzienna porcja wynosi 5-10 mld bakterii jtk. Wyjątek stanowią probiotyki z mikroenkapsulacją, czyli technologią, która pozwala zwiększyć przeżywalność bakterii. Są także probiotyki zawierające duże ilości bakterii probiotycznych w porcji do spożycia, np. 450 mld bakterii jtk. w porcji. Taka wysoka koncentracja bakterii jest pożądana w niektórych sytuacjach klinicznych, np. w zapobieganiu i leczeniu zapalenia jelit lub we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego.

4. Probiotyki mają różne postaci do wyboru. Najczęściej występują w postaci saszetek, kapsułek lub kropel doustnych. U najmłodszych bardzo często stosowane są krople, które w niewielkiej ilości można dodać do spożywanego pokarmu. Polecane są również często ze względu na to, że nie zawierają zbędnych dodatków, a procesy produkcyjne realizowane są w najwyższym standardzie jakości GMP. Co istotne, płyn ani posiłek, do którego dodajemy probiotyk nie może być gorący, gdyż wysoka temperatura zabija dobroczynne bakterie.

5. Probiotyki zawierają żywe, liofilizowane kultury bakterii, które muszą być odpowiednio przechowywane, aby zachować swoją żywotność. Niektóre probiotyki wytwarzane są w technologii mikroenkapsulacji zwiększającej wytrzymałość bakterii na procesy technologiczne i środowisko zewnętrzne. Dzięki temu skuteczność kolonizacji w jelitach w porównaniu do preparatów opracowanych w klasycznej technologii jest wyższa.

6. Do wyboru mamy probiotyki wieloszczepowe (zawierają w swym składzie ściśle zdefiniowaną mieszaninę szczepów probiotycznych) i monoszczepowe (zawierają w swym składzie tylko jeden szczep probiotyczny). Decyzję, jaki wybrać, podejmujemy w zależności od wskazania, w którym będziemy go stosować. W badaniach klinicznych wykazano, że mieszaniny paru szczepów probiotycznych z uwagi na zróżnicowany skład efektywniej odbudowują zaburzoną mikroflorę jelit. Probiotyki wieloszczepowe są zatem częściej stosowane u pacjentów z silniejszymi dolegliwościami, potrzebujących bardziej kompleksowej i specjalistycznej pomocy, np. w przypadku chorób zapalnych jelit lub schorzeń czynnościowych jelit. Probiotyki monoszczepowe zaś częściej są stosowane w lekkich dolegliwościach i przy krótkotrwałej probiotykoterapii, np. przy antybiotyku bądź biegunce, gdzie spustoszenie w mikrobiocie jelit nie jest tak duże. Gdy mamy jednak do czynienia z probiotykiem wieloszczepowym, każdy szczep w mieszaninie również musi być opisany trójczłonową nazwą.

7. Ważna informacja dla alergików, osób z nietolerancjami pokarmowymi i wegetarian – coraz częściej producenci starają się sprostać potrzebom klientów poszukujących probiotyków bez glutenu, soi, laktozy i innych pochodnych mleka. Dostępne są już również probiotyki w kapsułkach przyjaznych dla wegetarian. Warto dopytać w aptece albo samemu przeczytać na oznakowaniu probiotyku, aby być absolutnie pewnym, że to, co chcemy zastosować, istotnie nam pomoże, a nie zaszkodzi.

8. Istotna jest jakość preparatu probiotycznego. Dlatego nie oszukujmy się, że najtańszy może być najlepszy. Trzeba być świadomym, że niekiedy cena jest gwarancją jakości, a co za tym idzie – skuteczności i bezpieczeństwa działania preparatu. Proces technologiczny wytwarzania probiotyków ma kluczowe znaczenie dla ich działania. Probiotyk musi być odpowiednio zabezpieczony i przygotowany. Zastanówmy się więc, czy na pewno chcemy oszczędzać na zdrowiu naszym i naszej rodziny. Wybierajmy produkty uznanych firm farmaceutycznych, z nienaganną reputacją i dbałością o jakość.

Na koniec moje własne doświadczenie …

Kiedy w jednej z naszych chojnickich aptek poprosiłam o „dobry probiotyk” wspomagający pracę jelit, zaproponowano mi preparat (bez szczegółowego opisu) w cenie ok. 10 zł. Już sama cena wzbudziła moje wątpliwości, których oczywiście nie omieszkałam wyrazić. Niestety był to błąd ! Pani farmaceutka uznała mnie za … „dziwaczkę” (sic!). Może był to tylko „wypadek przy pracy” tej pani? Natomiast w innej aptece personel – w bardzo miły i profesjonalny sposób – pomógł mi wybrać właściwy probiotyk.

A więc można ? – można !

Sabina Budkiewicz