SENIORZY POD SPECJALNYM NADZOREM

Słoneczna i upalna pogoda dla większości z nas jest wymarzona na lato. Jednak dla osób starszych to poważne zagrożenie. Zbyt wysoka temperatura zakłóca pracę układu krążenia i oddechowego oraz układu trawiennego. Organizm uruchamia wtedy szereg tzw. reakcji termoregulacyjnych zapobiegających przegrzaniu.

Pod wpływem ciepła rozszerzają się naczynia krwionośne, znajdujące się w skórze, co automatycznie przyspiesza krążenie krwi. Może temu towarzyszyć wzrost częstości skurczów serca i obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Dlatego wysoka temperatura powoduje zaostrzenie dolegliwości ze strony układu krążenia i jest najgroźniejsza dla osób starszych z chorobami sercowo-naczyniowymi.

Negatywny wpływ na wydolność układu krążenia ma zarówno przebywanie w podwyższonej temperaturze otoczenia, jazda w nieklimatyzowanych samochodach i zatłoczonych autobusach, jak i nagłe zmiany temperatur – np. wchodzenie z nagrzanej plaży do zimnej wody. Osobom starszym i chorym na serce zaleca się, by latem, w miarę możliwości, przebywały w pomieszczeniach klimatyzowanych lub w miejscach mocno zacienionych.

O czym warto wiedzieć ?

Wysoka temperatura pobudza do zwiększonej aktywności gruczoły potowe. Pot, parując, schładza organizm, chroniąc go przed negatywnym wpływem upału. Jednocześnie jednak pocenie sprawia, że pozbywamy się bezcennych minerałów. Jest to o tyle niebezpieczne, że prawidłowe funkcjonowanie naszego organizmu zapewnia tzw. pompa sodowo-potasowa, która dostarcza składniki odżywcze do każdej komórki naszego organizmu. Gdy zaczyna brakować minerałów – organizm odmawia posłuszeństwa. By temu zapobiec należy, zwłaszcza osobom starszym, podawać do picia wodę mineralną bogatą w mikroelementy. W czasie upałów warto też sięgnąć po słone przekąski. Nie zapominajmy jednak o tym, że sól w nadmiarze szkodzi!

Mechanizmy regulujące pragnienie są zwykle u osób starszych mniej sprawne, dlatego osoby te są najbardziej narażone na ciężkie odwodnienie. O ile zdrowy człowiek bez płynów przeżywa nawet kilka dni, osoba starsza może się śmiertelnie odwodnić w ciągu jednej doby. W takim wypadku po kolei pojawia się osłabienie, spadki ciśnienia tętniczego, zawroty głowy, omdlenia.

Warto też wiedzieć, że pragnienie jest już pierwszym objawem dużego odwodnienia. Dlatego należy podawać płyny jeszcze zanim pojawi się chęć picia. Zalecana ilość jest zależna od wieku, masy ciała, kondycji i przebytych chorób. U osób z chorobami serca i nerek nadmiar płynów może prowadzić do obrzęków i duszności. Warto zatem zapytać swojego lekarza, czy ma jakieś szczególne zalecenia w tej kwestii.

W wydanych niedawno (2017 rok) przez Instytut Żywności i Żywienia normach żywienia zalecane spożycie wody nie zostało zmienione, zatem obowiązującymi są normy powstałe w 2012 roku. Zgodnie z tymi normami dzienne spożycie wody u dorosłych kobiet powinno wynosić 2000 ml/dobę, a u mężczyzn 2500 ml/dobę. Ilości te obowiązują wszystkich dorosłych, w tym osoby starsze. Rekomendacje uwzględniają spożycie wody w postaci czystej wody i wszystkich innych płynów, jak również wody pochodzącej z produktów spożywczych. Warto dodać, że zalecenia dotyczą nie tylko osób zdrowych. Należy jednak pamiętać o konieczności wzięcia pod uwagę wszelkich przeciwwskazań do takiego postępowania u wybranych grup chorych (niewydolność krążenia i zaawansowana niewydolność nerek). Powyższe rekomendacje są zgodne z zaleceniami wydanymi w kwietniu 2010r. przez Europejską Agencję ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA).

Aby więc latem uchronić się przed przegrzaniem organizmu czy odwodnieniem, trzeba pić duże ilości płynów. Wiele osób, nie tylko seniorzy, popełnia błąd, wybierając gazowane słodzone napoje, mocną kawę, herbatę oraz piwo. Picie ich nie tylko nie nawodni organizmu, ale przyniesie wręcz odwrotny skutek !

Najlepiej pić niegazowaną wodę mineralną, do której można dodać np. sok z cytryny lub kilka listków mięty. Oprócz tego warto sięgać po świeżo wyciskane, rozcieńczone wodą, soki warzywne lub owocowe. Gdy jest szczególnie gorąco, dobrze pić sok pomidorowy. Warzywa zawierają dużo potasu, który ucieka z organizmu razem z potem.

Zalecenia dla seniorów i ich opiekunów

Priorytetem powinna być profilaktyka i zmniejszenie ryzyka odwodnienia.

W tym celu należy przede wszystkim:

• zwiększać świadomość osób w wieku podeszłym, ich rodzin i opiekunów w zakresie właściwego nawodnienia, ale także czynników ryzyka odwodnienia i związanych z tym powikłań;
• zapewnić stały i łatwy dostęp do płynów osobom sprawnym fizycznie i psychicznie, jak również poić pacjentów ze znacznymi deficytami funkcji poznawczych (w tym edukować i uświadamiać opiekunów i rodzinę pacjenta o powyższej konieczności);
  edukować starszych ludzi o konieczności wypijania w ciągu dnia rekomendowanej dla nich ilości płynów, nawet przy braku pragnienia (zaleca się częstsze picie mniejszych ilości płynów, wprowadzając nawyk regularnego ich spożycia);
  przypominać o występowaniu wody w produktach spożywczych (świeże warzywa i owoce, zupy, sorbety domowe, budyń, kisiel itp.) oraz zachęcać do ich spożywania;
  monitorować jakość wypijanych płynów oraz możliwie najbardziej eliminować napoje działające odwadniająco (np. mocna kawa i herbata), napoje zwiększające ryzyko odwodnienia (np. alkohol, w tym piwo), a także inne napoje działające moczopędnie;
• uwzględniać przy planowaniu podaży płynów indywidualne i środowiskowe czynniki ryzyka, przede wszystkim przyjmowane leki, temperaturę otoczenia i wydolność nerek.

Komentarza wymagają zalecenia dotyczące spożycia soków owocowych. Mimo iż spożycie soków owocowych (domowych, wyciskanych) może przyczyniać się do obniżenia markerów stresu oksydacyjnego, ciśnienia tętniczego i powodować wzrost cholesterolu HDL (tzw. „dobrego”), to jednak ich nadmierna podaż może nasilać rozwój nadwagi, otyłości, próchnicy zębów oraz wzrost stężenia trójglicerydów i biegunki czynnościowe. Dlatego też warto pamiętać o rozwadze w spożyciu tego rodzaju płynów.

Należy też pamiętać o tym, iż spożycie wody u chorych leczonych na poważne przewlekłe choroby w pewnych przypadkach powinno odbywać się pod kontrolą i przy konsultacji z lekarzem – woda to też lek ! Zatem nierzadko spożycie wody powinno być traktowane jako element stosowanej farmakoterapii, np. w przypadku osób z nadciśnieniem tętniczym przyjmujących leki moczopędne, jak również u chorych stosujących preparaty wpływające na przesunięcia elektrolitowe (np. leki przeciwdepresyjne czy wymienione już leki odwadniające). Dlatego też określenie odpowiedniej ilości spożywanej wody (uwzględniając zawartość soli i składników mineralnych) stanowi łatwy, ale ważny element leczenia.

I jeszcze jedno: zaistniałych niedoborów płynów nie należy uzupełniać zbyt gwałtownie, zwłaszcza jeśli stanowią wynik powoli postępujących zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej.

Sabina Budkiewicz